Friday, November 7, 2014

Բայ

  
Դեմք            թիվ               ժամանակ                    Սեռ                                   Եղանակ
     I                 եզակի              ներկա                     ներգործական                սահմանական
    II                հոգնակի         անցյալ                     կրավորական                 հրամայական
   III                                         ապառնի                     չեզոք                              ըղձական
                                                                                                                            ենթադրական
                                                                                                                          հարկադրական
                                                   
                                                              Բայի սեռ

Ներգործական են կոչվում այն բայերը, որոնց գործողության կատարման համար պահանջվում է կրող առարկա, որը պատասխանում է ու՞մ, ի՞նչ հարցին: Այդ լրացումը կոչվում է ուղիղ խնդիր: Դրվում է հայցական հոլովով: Բացառություն են կազմում թվալ, լինել, դառնալ, համարվել բայերը, որոնք կարող են ունենալ ի՞նչ հարցին պատասխանող լրացում, բայց դրանք չեզոք սեռի բառեր են:Բացի այդ ն.գ. սեռի բայերի համարյա մեծ մասը կարող է ստանալ «վ» ածանց և դառնալ կրավորական: 
 Օրինակ՝ օրորել- օրորվել, քանդել-քանդվել:
Կրավորական սեռի բայերը ցույց են տալիս այնպիսի գործողություն, որը ենթական կրում է ուրիշ առարկայի կողմից: Պահանջում է ու՞մ կողմից, ի՞նչից, ի՞նչով հարցերի պատասխանով լրացում (ներգործող անուղղակի խնդիր): Ունի «վ» ածանց, որը կարող է կորցնել:
Օրինակ՝ Քամին օրորում էր ճյուղերը: -  Ճյուղերը օրորվում էին քամուց:
                 Ձյունը ծածկեց սարի գագաթը: - Սարի գագաթը ծածկվեց ձյունով:
Չեզոք սեռի բայերը ցույց են տալիս այնպիսի գործողություն, որի կատարման համար չի պահանջվում կրող առարկա, ոչ էլ ինքն է կրում ուրիշ առարկայից: Չունի «վ», չի էլ կարող ստանալ, «վ» ոնի չի կարող կորցնել: Երգել, պարել, նվագել, գովել, բնակվել:

                                                                   Բայի եղանակ

 Սահմանական եղանակ: Ցույց է տալիս կատարված, կատարվող, կատարվելիք գործողություն: Այսինք ոնի ներկա, անցյալ, ապառնի ժամանակներ:Սահմանական եղանակն ունի յոթ ժամանակաձև որոնցից մեկը կազմությամբ պարզ է վեցը բաղադրյալ:Այն ժամանակաձևը, որի կազմությանը օժանդակ բայ չի մասնակցում կոչվում է պարզ:
   Օրինակ՝ երգեցի, երգեի, կերգեմ, երգիր, պետք է երգեմ:
Այն ժամանակային ձևերը որոնց կազմությանը մասնակցում են օժանադակ բայի ներկա եվ անցյալ ժամանակները կողվում են բաղադրյալ:
  Օրինակ. Երգում եմ, չեմ երգում , երգելու եմ, երգել եմ, երգել էինք, չենք երգի:

                                                              Օժանդակ բայ

                              Ներկա                                  Անցյալ
                              Եմ, ենք                                 էի, էինք
                              Ես, եք                                    էիր, էիք
                               Է, են                                       էր, էին:

Անցյալ կատարյալ(պարզ)

Ցույց է տալիս անցյալում սկսված եվ ավարտված գործողություն:
Եզակի                     Հոգնակի
Եգեցի                      Երգեցինք
Երգեցիր                  Երգեցիք
Երգեց                       Երգեցին:

 Բաղադրյալների կազմությանը մասնակցում են երեք ձեվաբայ՝
1. Անկատար- «ում»
2. Ապակատար-«ու»
3. Վաղակատար-«ել», «ացել»:

Սրանցից ամեն մեկը միանալով օժանդակ բայի ներկայի հետ կազմում է անկատար/ապակատար/վաղակատար ներկա: Անցյալի հետ միանալով անկատար/ապակատար/վաղակատար անցյալ:

No comments:

Post a Comment